Дәслеп ата баслайды

Инсанның руўхый дүньясына, ой-өрисине унамлы ямаса унамсыз тәсир ететуғын ең баслы нәрселерден бири – оның тутынып атырған тағамы. Ҳәр қандай шаңарақтың руўхый дүньясының басламасы үйдиң еркеги болғанлықтан аўқатты ең дәслеп ол баслап бериўи керек. Баслағанда қалай? Мәселен, шаңарақ ағзаларының бәршеси дастурхан әтирапында жыйналған. Бәринен бурын, әке аўқатқа қол созады, соңынан – ҳаялы, ҳаялынан соң – балалары. Егер үй ҳайўанлары бар болса, олар ең соңында аўқатландырылыўы лазым. Аўқатты баслаған адам – шаңарақ баслығы болып есапланады!

Көпшилик адамлар баслығы менен қарым-қатнас қағыйдаларын билмегенлиги ушын да жумыс орнында бир қанша машқалаларға дусласады. Ҳәттеки, жумысын да таслап кетеди яки қуўылады. Тийкарында, басшы менен қарым-қатнастың да биз әмел етиўимиз керек болған өзине тән қағыйдалары бар. Егер буған әмел етпесең, өзиңниң қыйналатуғының анық.

Гейде мәмлекетлик мәкемелерде ислеўши айырым адамлар басшысына «Баслық болса… өзине!» сыпатында мүнәсибетте болады. Және олар «Жумыс – мәмлекеттики. Маған жумысты берип қойған мәмлекет. Баслық не маған топыла береди? Мен баратуғын жерине бараман. Ҳақыйқатлық мен тәрепте» ямаса «Бизиң баслық меннен әдеўир киши. Ол мендей болып билмейди» киби ойларға берилип, баслығын писент еткиси келмейди. Әлбетте, бул – сайыз көз-қарастың ақыбети.

Заманагөй данышпан менен репортер ҳаял арасында болып өткен сәўбеттен…

Репортер ҳаял:

– Сиз «Ҳаял адам ер адамға бойсыныўы керек» деп дәлиллемекшисиз, солай ма?

Данышпан:

– Аўа, бул тәбийғый нәрсе емес пе?! Күйеўиниң алдында ҳаялы, әкесиниң алдында қызы бойсыныўшы инсан болып есапланады.

Репортер ҳаял:

– Егер ҳаялы күйеўине бойсыныўдан бас тартса, не нәрсе жүз береди?

Әдеп-икрамлы кийинетуғын ҳаял күйеўин бузылыўдан сақлайды.

*** *** ***

Батпақлықта жасайтуғын қурбақаға теңиз туўралы айтпай-ақ қой. Бәри бир исенбейди.

*** *** ***

Тийкарында, бизлер дурыс ис-ҳәрекет етиўди билемиз. Бирақ, сол жолды тутыў қыйын.

*** *** ***

Ата-аналар перзентлериндеги қәте-кемшиликлерди көрип, «Буларды олар кимнен үйренген?» деп ҳайран болысады, қыйналады. Тийкарында, ата-аналардың өзлери аңламай перзентлериниң жүрегине жаман иллетлердиң туқымын шашады ҳәм усы туқымлардан гүнә дарақлары өседи. Сонлықтан, егерде ата-аналар перзентлериниң мийримли ҳәм бәркамал инсанлар болып жетисиўин қәлесе – олар дәслеп өзлери әдеп-икрамлы болыўды үйрениўи тийис.

ҲАЯЛДЫ ТЫҢЛАЎ КЕРЕК ПЕ?

Көпшилигиңиз мына гәпти еситкен болсаңыз керек: «Ҳаялыңды тыңла, бирақ айтқанын керисинше исле». Тийкарында, бул сөзди дурыс түсинип билиўимиз керек. Яғный, бул гәп айырым жағдайларға ғана қарата айтылған. Мәселен, ҳаялың сениң алдыңа қандай да бир мақсет қойса, оның айтқанын тыңлама, яғный ер адам ҳаялының емес, ал өзиниң мақсетлерине жетисиўи тийис. Бирақ, бул ҳаялыңның ҳеш қашан айтқанын ислеме дегени емес. Егер ҳаялың «Маған қызыл көйлек алып бер» десе, сен оған қарасын алып берсең, дурыс бола ма?

Ер адам өмирлик мақсетин өзи белгилеўи керек, ол ҳаялының сценарийинде болмаўы лазым. Қашан «Ҳаялыңды тыңла, бирақ айтқанын керисинше исле» көрсетпеси надурыс? Сен өз алдыңа мақсет қойсаң, ал ҳаялың саған сол мақсетке ерисиўиңде жол-жоба көрсетсе, оған әлбетте әмел ет. Өйткени, ер адам жүз берип атырған жағдайды ҳаялдай болып анық көре алмайды. Соның ушын да, ер адамның ең жақсы кеңесгөйи – оның ҳаялы. Демек, ҳаял адамды қашан тыңлаў керек екен? Алдыңа мақсет қоярда емес, ал оған ерисиў процесинде. Усыны умытпаң!

Өзиңнен жетик инсан менен дослас. Қыйналасаң, бирақ өсесең.

*** *** ***

– Қалайынша сизиң талабыңыз келисе береди? Сиз қай тәризде көп нәрселерге үлгересиз ҳәм барлық қубылысларға унамлы көзқараста бола аласыз?

– Мен ҳеш ким менен таласып-тартыспайман.

– Бирақ, бул мүмкин емес-ғой!

– Мүмкин емес болса, мүмкин емес...